Xuất phát từ ý tưởng của Charles Dow vào thế kỷ 19, Chỉ số Trung bình công nghiệp Dow Jones được ra đời nhằm mục đích đo lường biến động giá chung của 30 công ty cổ phần lớn nhất, đại diện cho nền công nghiệp của Mỹ lúc bấy giờ. Ngày nay, rất nhiều các chỉ số chứng khoán được ra đời với mục địch đo lường những biến động chung của thị trường chứng khoán hay một số nhóm cổ phiếu cụ thể.
Trong bài viết này sẽ chúng ta trả lời những câu hỏi như: chỉ số chứng khoán VNINDEX là gì? hay ý nghĩa các chỉ số chứng khoán Việt Nam.
Chỉ số VNINDEX là gì?
Chỉ số VNINDEX
VNINDEX là chỉ số phổ biến nhất đối với các nhà đầu tư khi tham gia thị trường. Đây là chỉ số đại diện cho các cổ phiếu trên sàn giao dịch chứng khoán TP.HCM – HOSE kể từ khi thành lập ngày 28/07/2000.
Chỉ số này được tính toán theo phương pháp trọng số giá thị trường , dựa vào mức độ chi phối của từng cổ phiếu được sử dụng. Điều này có nghĩa là, dù lớn hay nhỏ, 404 doanh nghiệp niêm yết trên HOSE đều có tác động đến chỉ số VNINDEX.
Cách tính chỉ số VNINDEX
VNINDEX có công thức tính như sau:
Công thức tính chỉ số VNINDEX
Ví dụ VNINDEX ban đầu và hiện tại chỉ có 2 cổ phiếu niêm yết là SAM và REE có các giá trị như sau:
cổ phiếu niêm yết là SAM và REE
Như vậy:
Tổng giá trị thị trường của các cổ phiếu niêm yết hiện tại:
20.000 x 2.000 + 30.000 x 2.000 = 100.000.000
Tổng giá trị thị trường của cổ phiếu niêm yết cơ sở:
10.000 x 1.000 + 10.000 x 1.000 = 20.000.000
Khái niệm “Điểm” trong chứng khoán có thể được hiểu là giá trị một đơn vị của các chỉ số chứng khoán. Theo quy ước, VNINDEX có giá trị cơ sở ban đầu là 100 điểm. Kể từ ngày cơ sở cũng chính là ngày giao dịch đầu tiên 28/07/2000, chỉ số VNINDEX đã tăng 14.63 lần lên mức 1463.44 điểm vào ngày 12/11/2021.
Chỉ số VNINDEX được tính toán và cập nhật ngay trong thời gian giao dịch. Trong suốt phiên giao dịch, mọi sự biến động về giá và cổ phiếu phát hành đều sẽ làm thay đổi giá trị chỉ số, đồng thời được so sánh tăng giảm đối với phiên giao dịch trước bằng giá trị tương đối (% – phần trăm).
Do có sự thay đổi cả về giá lẫn khối lượng cổ phiếu lưu hành trong phiên giao dịch của các doanh nghiệp, vậy nên vào tháng 11/2020, Sở giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh đã áp dụng Bộ quy tắc xây dựng và quản lý Bộ chỉ số HOSE-Index phiên bản 3.0 của HOSE để tính toán nhiều chỉ số chứng khoán, trong đó bao gồm VNINDEX.
Cụ thể, công thức mới của chỉ số VNINDEX sẽ tính toán dựa trên phương pháp giá trị vốn hóa điều chỉnh free-float, cụ thể:
Công thức tính chỉ số VNINDEX
Không chỉ áp dụng cho riêng VNINDEX, công thức trên còn áp dụng để tính toàn nhiều chỉ số khác trên sàn HOSE tuy nhiên các thành phần trong công thức sẽ điều chỉnh phù hợp.
Với hệ số chia, trong trường hợp có sự tăng hoặc giảm giá trị vốn hóa thị trường mà nguyên nhân là do các biến động tăng giảm của số lượng cổ phiếu niêm yết của doanh nghiệp trên thị trường, số chia cần phải điều chỉnh. Nguyên tắc là làm cho chỉ số trước và sau khi có biến động là bằng nhau.
Công thức tính chỉ số VNINDEX
Công thức tính chỉ số VNINDEX
Trong đó:
- Hệ số chia (trước) và CMV (trước) là hệ số chia và giá trị vốn hóa trước khi điều chỉn
- Hệ số chia (sau) và CMV (sau) là hệ số chia và giá trị vốn hóa sau khi điều chỉnh.
Ý nghĩa của chỉ số VNINDEX
VNINDEX là chỉ số đại diện cho không chỉ sàn HOSE(TTGDCK TP.HCM) mà còn là cả thị trường chứng khoán. Biến động của VNINDEX cho biết lòng tin, xu hướng đầu tư cũng như tâm lý của người dân đối với thị trường chứng khoán nói riêng và nền kinh tế quốc gia. Do đó, việc hoàn thiện các quy định pháp lý, nâng cao chất lượng thị trường chứng khoán là cơ sở VNINDEX cũng như cả nền kinh tế tăng trưởng bền vững trong tương lai.
Chỉ số VN30 là gì?
Từ ngày 06/02/2012, chỉ số VN30 chính thức được thành lập và đưa vào sử dụng bởi sở giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh.
VN30 thành lập từ cơ sở chỉ số trung bình công nghiệp Dow Jones DJIA được lấy từ 30 công ty cổ phần lớn nhất và có nhiều cổ đông nhất niêm yết trên sàn chứng khoán New York NYSE. Đối với chỉ số VN30, các mã được lựa chọn vào rổ cũng là mã chứng khoán của 30 công ty cổ phần được niêm yết trên sàn HOSE với giá trị vốn hóa thị trường cũng như thanh khoán cao nhất. Cụ thể, có những giai đoạn nhóm 30 cổ phiếu này chiếm tới 80% giá trị thị trường cũng như 60% tổng giá trị giao dịch toàn thị trường. Ngày nay, với sự tăng trưởng nhanh chóng của thị trường chứng khoán và sự vươn lên của nhiều doanh nghiệp, VN30 không còn chi phối quá nhiều đến VNINDEX như xưa nhưng vẫn đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc điều tiết thị trường
Cách tính và chọn lọc cổ phiếu vào rổ VN30
Phương pháp tính chỉ sổ VN30 cũng tương tự phương pháp tính giá trị chỉ số VNINDEX, mọi người có thể tham khảo tại đây.
Theo quy định của Sở Giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh, vào thứ Hai của tuần thứ tư tháng 1 và tháng 7 hàng năm, HOSE sẽ tiến hành việc sàng lọc và cập nhật các mã chứng khoán thuộc rổ VN30. Các bước để chọn ra 30 cổ phiếu trong rổ VN30 như sau:
- Chọn 50 cổ phiếu có giá trị vốn hóa thị trường bình quân hàng ngày trong 6 tháng là cao nhất, loại trừ các cổ phiếu bị cảnh cáo, kiểm soát, tạm ngừng giao dịch hoặc có thời gian niêm yết dưới 6 tháng. Tuy nhiên các cổ phiếu có giá trị vốn hóa thuộc Top 5 của thị trường thì chỉ yêu cầu thời gian niêm yết 3 tháng trở lên.
- Loại bỏ các cổ phiếu có tỉ lệ lưu hành tự do dưới 5%.
- Các cổ phiếu còn lại sau bước 2 được sắp xếp theo thứ tự giá trị giao dịch hàng ngày bình quân trong 6 tháng giảm dần. 20 cổ phiếu ở thứ hạng đầu tiên sẽ được chọn vào VN30. Các cổ phiếu thứ hạng từ 21 đến 40 thì ưu tiên các cổ phiếu cũ, sau đó mới đến lựa chọn các cổ phiếu mới để cho vào rổ (điều này để đảm bảo tính ổn định của bộ chỉ số)
- HOSE họp hội đồng chỉ số để xem xét lần cuối cùng trước khi công bố rổ chỉ số mới một tuần trước ngày bắt đầu giao dịch rổ chỉ số mới.
Thay đổi của các mã trong rổ VN30 thường được các công ty chứng khoán tính toán, phân tích và đưa ra dự báo trước khi cập nhật. Do đó, các mã cổ phiếu được nhiều công ty chứng khoán dự báo sẽ gia nhập chỉ số VN30 thường được đánh giá cao và tăng giá trước khi được HOSE công bố, cũng như khả năng rất cao sẽ xuất hiện vào rổ VN30 trong ngày công bố.
Ý nghĩa của chỉ số VN30
VN30 là chỉ số quan trọng của thị trường vì quy mô vốn hóa của các doanh nghiệp nằm trong nhóm này cũng như tác động của nó đề với sản phẩm chính trên thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam – Hợp đồng tương lai chỉ số VN30.
Việc tăng giảm của chỉ số VN30 tác động rất lớn đến biến động của chỉ số VNINDEX trong phiên. Ngoài ra, giá trị của Hợp đồng tương lai VN30 mà chủ yếu là hợp đồng có ngày đáo hạn gần nhất sẽ biến động gần như cùng chiều với chỉ số VN30. Do đó, việc nắm bắt được độ mạnh yếu của các mã cổ phiếu trong chỉ số VN30 sẽ giúp nhà đầu tư dự đoán được biến động của thị trường mà cụ thể là chỉ số VNINDEX cũng như họp đồng tương lai VN30.
Chỉ số HNX INDEX, HNX30 và UPCOM INDEX
Cả 3 chỉ số HNXINDEX, HNX30 cũng như UPCOM INDEX đều được tính giá trị dựa vào phương pháp giá trị vốn hóa điều chỉnh free-float và đây cũng là 3 chỉ số đặc trưng đại diện cho 2 sàn chứng khoán là HNX và UPCOM.
Ví dụ, đối với sàn HNX, mặc dù giá trị của chỉ số HNX INDEX đạt 450.42 điểm (số liệu vào thời điểm tháng 12/2021), tức là bằng khoảng 1/3 so với chỉ số VNINDEX tuy nhiên không đồng nghĩa giá trị vốn hóa của tất cả các cổ phiếu niêm yết HNX bằng 1/3 so với HOSE (trên thực tế, theo thống kê đến hết tháng 5 năm 2021, vốn hóa của tất cả các công ty niêm yết trên sàn chứng khoán HOSE gấp 13 lần HNXINDEX).
Việc chọn ra 30 mã chỉ số thuộc HNX30 cũng tương đồng việc chọn ra các mã cổ phiếu thuộc VN30, tuy nhiên ở hiện tại, mức độ chi phối HNX INDEX từ 30 mã cổ phiếu này còn lớn hơn cả việc VN30 ảnh hưởng tới VNINDEX. Chính vì điều này mà đôi khi chỉ có một mã tăng trần cũng có thể làm HNX INDEX tăng điểm trong khi phần còn lại giảm điểm (trường hợp của SHB trước đây).
Đối với UPCOM INDEX, câu chuyện cũng khá giống với HNX INDEX khi chỉ có một số ít các mã có khối lượng giao dịch hàng ngày ổn định và tác động mạnh lên chỉ số. Và thực tế với quy mô vốn hóa của sàn UPCOM, UPCOM INDEX chưa đem lại quá nhiều ý nghĩa đối với nhà đầu tư.
Chỉ số VN100, VNMID và VNSMALL
Chỉ số VN100 là gì?
Với cơ sở áp dụng từ chỉ số FTSE 100 của sàn chứng khoán London, chỉ số VN100 được tính toán từ cơ sở gồm 100 cổ phiếu từ bộ 2 chỉ số bao gồm 30 mã cổ phiếu thuộc VN30 và 70 mã cổ phiếu thuộc VNAllShare.
Được đưa vào áp dụng vào ngày cơ sở 24/01/2014 với giá cơ sở bằng với giá của trị VNINDEX là 560.19, VN100 được tính toán bằng phương pháp giá trị vốn hóa điều chỉnh free-float tương tự như VN30 với kỳ điều chỉnh hệ số chia vào tháng 1,4,7 và 10 hàng năm. Tuy nhiên, việc lựa chọn cổ phiếu VN100 cũng có sự khác biệt so với việc chọn cổ phiếu thuộc chỉ số VN30 bao gồm 4 tiêu chí như sau:
- Tiến hành sàng lọc tư cách của cổ phiếu. Cổ phiếu không bị kiểm soát, cảnh báo hoặc đang tạm ngừng giao dịch. Thời gian niêm yết trên sàn HoSE ít nhất 6 tháng, riêng cổ phiếu thuộc top 5 vốn hóa thị trường quy định niêm yết tối thiểu 3 tháng trên sàn.
- Tỷ lệ tự do chuyển nhượng lớn hơn hoặc bằng 10%. Đối với cổ phiếu thuộc top 10 có giá trị vốn hóa lớn thì tỷ lệ Free – Float lớn hơn hoặc bằng 5%.
- Mức thanh khoản của mã cổ phiếu đảm bảo lớn hơn hoặc bằng 0.05%.
- Giới hạn tỷ trọng vốn hóa của cổ phiếu đó đạt 10%.
Việc chọn ra các cổ phiếu thuộc chỉ số VN 100 giúp cho thị trường chứng khoán có một chỉ số mới có mức độ vốn hóa của các công ty thuộc chỉ số đó chiếm đa số so với thị trường, từ đó, dễ dàng phản ánh được biến động của tổng thể thị trường chứng khoán. Ngoài ra, việc có nhiều doanh nghiệp hơn đồng nghĩa với việc khả năng chi phối đến chỉ số VN100 khó khăn hơn nhiều so với VN30, giúp cho nhà đầu tư có cái nhìn khách quan hơn đối với thị trường thông qua VN100.
Chỉ số VN MIDCAP là gì?
VN MIDCAP là chỉ số được hình thành từ việc chọn ra 70 mã cổ phiếu có vốn hóa đứng sau 30 cổ phiếu lớn nhất trong nhóm VN100 (hay VNAllshare) có mức độ thanh khoản và vốn hóa xếp từ cao xuống thấp và 10 cổ phiếu dự phòng cho nhóm này.
VN MIDCAP có rất nhiều điểm tương đồng với VN100 như được tính toán bằng phương pháp giá trị vốn hóa điều chỉnh free-float với kỳ điều chỉnh hệ số chia vào tháng 1,4,7 và 10 hàng năm, ngày cơ sở là 24/01/2014 và cũng có giá cơ sở là 560.19. Các tiêu chí chọn cổ phiếu của chỉ số VNMID cũng hoàn toàn giống với VN100.
VN MIDCAP giúp nhà đầu tư có thể dễ dàng theo dõi những cổ phiếu hạng vừa, đặc biệt là khi thị trường tăng trường với sự bùng nổ của nhóm vốn hóa lớn làm nhà đầu tư e ngại và muốn tìm cơ hội ở nhóm cổ phiếu an toàn và vẫn chưa tăng giá.
Chỉ số VN SMALLCAP là gì?
VN SMALLCAP là chỉ số được hình thành từ nhóm cổ phiếu vốn hóa nhỏ còn lại trong VNAllShare khi VNMID và VN100 đã chọn được các mã cổ phiếu.
VN SMALLCAP đo lượng biến động của nhóm cổ phiếu vốn hóa nhỏ trên thị trường. Mặc dù vậy, cổ phiếu và cách tính giá trị VN SMALLCAP có tất cả các đặc trưng của VN MIDCAP và VN100 trừ việc các cổ phiếu này thuộc nhóm small-cap (vốn hóa nhỏ) được chọn ra từ phần còn lại của AllShare.
Việc nghiên cứu chỉ số này giúp cho nhà đầu tư hiểu được biến động của nhóm cổ phiếu vốn hóa nhỏ trên thị trường, từ đó có thể đưa ra quyết định đầu tư phù hợp dành cho những công ty có triển vọng tăng trưởng tốt thuộc nhóm này.
Chỉ số VNDiamond, VNFINLead và VNFINSelect là gì?
Chỉ số VNDiamond
Chỉ số VNDiamond – hay nhóm Kim Cương Việt Nam là chỉ số được tạo ra với kỳ vọng thu hút nhà đầu tư khối ngoại đầu tư vào các cổ phiếu đã kín room.
Chỉ số VNDiamond chọn ra tối thiểu 10 và tối đa 20 cổ phiếu vào rổ VNDiamond. Để lọt rổ, các cổ phiếu cần phải đáp ứng điều kiện về vốn hóa, giá trị giao dịch và tỷ lệ nắm giữ của nhà đầu tư nước ngoài, cụ thể là:
Đối với cổ phiếu thuộc nhóm VNAllshare
- Giá trị vốn hóa tối thiểu: 2,000 tỷ đồng.
- Giá trị giao dịch khớp lệnh tối thiểu: 5 tỷ đồng/ ngày.
Đối với cổ phiếu không thuộc VNAllshare
- Giá trị vốn hóa tối thiểu: 5,000 tỷ đồng
- Giá trị giao dịch khớp lệnh tối thiểu: 15 tỷ đồng/ngày
Các cổ phiếu được xem xét vào chỉ số phải có tỷ lệ nắm giữ của nhà đầu tư nước ngoài tối thiểu 95% hạn mức FOL được phép và giá trị vốn hóa còn lại mà nhà đầu tư nước ngoài có thể mua được không lớn hơn 500 tỷ đồng.
Giới hạn tỷ trọng vốn hoá của các cổ phiếu trong VN-Diamond là 15% đối với từng cổ phiếu và 40% đối với các cổ phiếu có cùng nhóm ngành.
Công bố thay đổi cổ phiếu thuộc chỉ số VNDiamond diễn ra vào Thứ Hai của tuần thứ 3 tháng 4 và tháng 10 hàng năm. Cách tính chỉ số cũng dựa theo phương pháp giá trị vốn hóa điều chỉnh free-float với giá trị cơ cở là 1000
Ý nghĩa của chỉ số
Kể từ khi chính thức được áp dụng vào ngày 18/11/2019, với những tiêu chí tuyển chọn khắt khe, VNDiamond đã thực sự chọn ra những mã cổ phiếu “kim cương” trên thị trường, qua đó giúp cho các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài có cơ hội đầu tư vào những doanh nghiệp có cơ cấu cô đông cân đối và có chất lượng kinh doanh cao. Việc một cổ phiếu được chọn vào nhóm VNDiamond cũng giúp cho cổ phiếu đó đạt được những tăng trưởng ấn tượng trong thời gian xuất hiện các dự báo cho tới khi công bố tin tức.
Chỉ số VNFIN LEAD và VNFIN SELECT
Được đưa vào áp dụng cùng thời điểm 18/11/2019 với VNDiamond, VNFIN LEAD và VNFIN SELECT cũng có tất các đặc trưng về tính toán hay chu kỳ thay đổi mã cổ phiếu giống như VNDiamond. Đúng như tên gọi VNFIN LEAD và VNFIN SELECT, hai chỉ số này lần lượt chọn ra những cổ phiếu chất lượng thuộc nhóm cổ phiếu “vua” – ngân hàng và tài chính. Trong đó, chỉ số VNFIN SELECT sẽ bao gồm danh sách các cổ phiếu thuộc chỉ số VNFIN LEAD cộng với các mã cổ phiếu được chọn lọc từ ngành tài chính với các tiêu chí khắt khe hơn.
Chỉ số VNFIN SELECT và VNFIN LEAD có tổi thiểu 10 cổ phiếu thành phần. VNFIN SELECT phải có điều kiện giá trị vốn hóa tối thiểu 500 tỷ đồng, giá trị giao dịch tối thiểu 1 tỷ đồng… và VNFIN LEAD có điều kiện cổ phiếu có giá trị giao dịch tối thiểu 10 tỷ đồng, tỷ suất quay vòng tối thiểu 0,1%…
Ý nghĩa của chỉ số
Đến nay, trên thị trường chứng khoán Việt Nam, nhóm ngành tài chính luôn là nhóm ngành hút lượng lớn dòng tiền nhờ dư địa phát triển cũng như mức độ thanh khoản cao của cổ phiếu. Do đó việc chọn ra các mã cổ phiếu tốt nhất thuộc nhóm ngành này sẽ giúp nhà đầu tư tìm thấy các cổ phiếu có độ ổn định, thanh khoản cao và phù hợp cho việc nắm giữ lâu dài.
Happy Trading !
