Định kiến trong tâm lý – psychological bias – giống như một lối tắt hoặc một phản ứng được lập trình sẵn mà bộ não của chúng ta sử dụng để giúp chúng ta đưa ra quyết định nhanh hơn. Nó thường dựa trên những kinh nghiệm, niềm tin và giả định trước đây của chúng ta. Sự thiên vị giúp chúng ta hiểu được thế giới xung quanh và phản hồi nhanh chóng, đặc biệt là khi chúng ta có thông tin không đầy đủ hoặc khi xử lý quá nhiều thông tin để tiếp thu mọi thứ.
Tuy nhiên, những bias này không phải lúc nào cũng chính xác và đôi khi có thể dẫn đến sai sót trong phán đoán. Hầu như trong mọi lúc, chúng có thể khá hữu ích và giúp bạn tiết kiệm thời gian, nhưng, khi nói đến giao dịch, chúng có thể dẫn đến việc các nhà giao dịch mắc phải những sai lầm nghiêm trọng.
Ví dụ, các nhà giao dịch thường có xu hướng tiếp tục thêm vào vị thế giao dịch thua lỗ vì không muốn phí thời gian hoặc tiền đã được đầu tư. Một nhà giao dịch có thể tiếp tục nắm giữ một giao dịch thua lỗ vì họ không muốn thừa nhận sai lầm và chịu những khoản lỗ, ngay cả khi việc làm đó vi phạm kế hoạch giao dịch của họ và triển vọng của giao dịch ấy rất xấu.
Vì vậy, những thành kiến – bias – trong tâm lý là những xu hướng bẩm sinh có thể ảnh hưởng đến hành vi, nhận thức và ra quyết định của chúng ta. Chúng không luôn luôn là xấu, nhưng nhận thức được chúng có thể giúp chúng ta đưa ra quyết định tốt hơn, sáng suốt hơn – và điều này không chỉ đúng với giao dịch mà còn đúng với tất cả các loại ra quyết định.
Dưới đây là 5 bias phổ biến nhất và gây ảnh hưởng lớn đến việc ra quyết định trong giao dịch:
Hindsight bias
Hindsight: nhận ra một vấn đề chỉ khi vấn đề đó đã diễn ra. Sau khi một sự kiện đã xảy ra, mọi người tin rằng họ có thể đã dự đoán kết quả của sự kiện – mặc dù trên thực tế, họ không làm được như vậy vào ngay thời điểm đó.
Trong giao dịch, xu hướng trên thường khiến các nhà giao dịch thay đổi kế hoạch và quy tắc giao dịch của họ sau một lần thua lỗ gần đây hoặc khi họ bỏ lỡ một cơ hội giao dịch tuyệt vời. Các nhà giao dịch sẽ đưa ra các quy tắc giao dịch hoàn toàn mới cho phép họ biến khoản lỗ đã thực hiện thành một giao dịch chiến thắng tiềm năng dựa trên thông tin mới. Thông tin này không có sẵn tại thời điểm tham gia giao dịch ban đầu của họ, hoặc họ sẽ phải tiếp cận giao dịch với một cách hoàn toàn khác
Thay đổi các quy tắc giao dịch chỉ dựa trên một kết quả giao dịch duy nhất là một hành động dại dột. Việc thay đổi các quy tắc giao dịch phải được thực hiện dựa trên một dữ liệu đủ lớn (thường là khoảng 30 giao dịch trở lên) và những thay đổi trước tiên phải được kiểm tra lại bằng backtest.
Gambler’s fallacy
Gambler’s fallacy là suy nghĩ rằng một biến cố cụ thể đã xảy ra một cách thường xuyên hơn bình thường trong quá khứ sẽ có ít khả năng xảy ra hơn trong tương lai.
Mọi người có xu hướng tin rằng các sự kiện trong quá khứ có thể ảnh hưởng đến kết quả trong tương lai trong các tình huống. Nhưng trên thực tế, mọi thứ hoàn toàn ngẫu nhiên.
Đây là một ví dụ:
Khi bạn lật một đồng xu và đầu xuất hiện 5 lần, nhiều người tin rằng mặt ngửa đã xuất hiện quá nhiều lần và tỉ lệ mặt úp ở lần tiếp theo sẽ cao hơn. Tất nhiên, mỗi lần lật đồng xu là hoàn toàn ngẫu nhiên và độc lập với lần trước đó. Ngay cả sau 10 mặt ngửa liên tiếp, mặt úp sẽ không có ít hay nhiều khả năng hơn xảy ra ở lần lật tiếp theo.
Trong giao dịch, các nhà giao dịch tin rằng sau 5 lần thua liên tiếp, họ sẽ có một giao dịch chiến thắng. Tuy nhiên, giao dịch tiếp theo của bạn độc lập với giao dịch trước đó và tỉ lệ có giao dịch chiến thắng không đột nhiên có cao hay thấp hơn.
Ác cảm thua lỗ
Điều này đề cập đến xu hướng mọi người thích tránh những khoản thua lỗ hơn là thu được lợi nhuận. Một số nghiên cứu cho cảm giác buồn bã do thua lỗ lớn gấp đôi so với niềm vui khi có lợi nhuận. Vì thế, các traders có thể giữ các giao dịch thua lỗ quá lâu với hy vọng rằng chúng sẽ phục hồi trở lại, hoặc chốt lời quá nhanh với các giao dịch mang lại lợi nhuận quá sớm mặc dù điều này hoàn toàn trái với các quy tắc giao dịch của họ và chống lại bất kỳ kết quả từ phân tích biểu đồ. Các quyết định giao dịch của họ chỉ được thúc đẩy bởi cảm xúc.
Thiên kiến xác nhận (Confirmation bias)
Loại bias này đề cập đến xu hướng ủng hộ, diễn giải và ghi nhớ thông tin theo cách xác nhận niềm tin hoặc giả thuyết đã có từ trước của chúng ta, đồng thời phớt lờ hoặc bỏ qua các thông tin mâu thuẫn với chúng.
Ví dụ: Khi bạn đang ở trong một giao dịch và chiến lược giao dịch của bạn cho bạn tín hiệu mua và bây giờ bạn đang ở trong một giao dịch dài hạn. Vài giờ sau, bạn quay lại biểu đồ của mình để kiểm tra giao dịch của mình. Động thái giá bây giờ có vẻ không còn lạc quan nữa và có những dấu hiệu rõ ràng cho thấy ý tưởng giao dịch của bạn có thể không thành công. Tuy nhiên, vì tâm lý confirmation bias, bạn có thể bỏ qua các dấu hiệu giảm giá và chỉ tập trung vào các dấu hiệu tăng giá, mặc dù điều đó có nghĩa là bạn đang sử dụng các công cụ, chỉ báo và khái niệm mà bạn thường không sử dụng trong chiến lược giao dịch của mình.
Tâm lý này có thể dẫn đến các quyết định giao dịch sai lệch vì nhà giao dịch không xem xét chính xác tất cả các thông tin có sẵn và bỏ qua cá khả năng liên quan. Họ có thể giữ giao dịch ngay cả khi bằng chứng cho thấy sẽ tốt hơn nếu từ bỏ vị thế hiện tại, hoặc mua nhiều hơn ngay cả khi tín hiệu của họ cảnh báo chống lại hành động đó.
Định kiến đà điểu
Sự định kiến đà điểu là khi các nhà giao dịch bỏ qua thông tin tiêu cực ngược lại với quan điểm giao dịch, tương tự như một con đà điểu cố gắng vùi đầu vào cát.
Trong giao dịch, điều này có thể có nghĩa là các nhà giao dịch không tuân thủ kế hoạch giao dịch của họ và không hành động, mặc dù giao dịch của họ hiện tại đang đi ngược lại với những gì được tính toán từ trước và nên được đóng từ lâu. Và kết quả là mang đến một khoản lỗ lớn hơn nhiều. Những nhà giao dịch như vậy cũng tránh nhìn vào số lỗ của họ chỉ vì họ không muốn đối mặt với thực tế và hy vọng rằng bằng cách nào đó, khoản lỗ ấy sẽ tự biến mất.
Đi chệch khỏi các quy tắc giao dịch đã được kiểm tra của bạn luôn là một quyết định tồi và chắc chắn sẽ dẫn đến sự không nhất quán và kết quả giao dịch tồi tệ. Điều quan trọng là phải đưa ra các quyết định khách quan ngay cả khi bạn có thể đang cảm thấy không thoải mái khi làm thế.
Làm thế nào để khắc phục định kiến tâm lý trong giao dịch
Thành kiến trong tâm lý có thể ảnh hưởng đến việc ra quyết định trong giao dịch, dẫn đến những sai lầm với sự thiệt hại lớn và làm hỏng kế hoạch giao dịch dài hạn của bạn. Vượt qua những thành kiến này đòi hỏi nhận thức và kỷ luật.
Nhận thức cho phép các nhà giao dịch nhận thấy rằng chất lượng của các quyết định họ đưa ra bị suy giảm và không được thực hiện một cách khách quan. Kỷ luật là cần thiết để chống lại sự thôi thúc tham gia vào các mô hình tiêu cực. Những định kiến được gắn chặt vào bộ máy ra quyết định của con người và việc vượt qua những thành kiến đòi hỏi thời gian và sự kiên nhẫn. Điều quan trọng là phải nhận ra rằng việc cải thiện cách tiếp cận giao dịch của bạn là một quá trình dài. Đừng nản lòng khi thỉnh thoảng bạn rơi vào những sai lầm cũ.
Làm việc trên một khía cạnh của giao dịch của bạn tại một thời điểm, cố gắng đưa ra quyết định sáng suốt bằng cách nâng cao nhận thức về bản thân và liên tục tinh chỉnh các hành động giao dịch của bạn. Theo thời gian, với sự kiên trì, bạn sẽ chứng kiến sự cải thiện của mình.
Happy trading !
