Mỗi doanh nghiệp hoặc công ty đều sở hữu kế hoạch riêng giúp họ tạo ra lợi nhuận và phát triển. Họ xây dựng một mô hình để xác định các sản phẩm và dịch vụ phù hợp cho việc kinh doanh, thị trường mục tiêu mà họ muốn nhắm đến và đồng thời tính đến các chi phí dự kiến có thể phát sinh. Đây chính là những yếu tố quan trọng trong việc xây dựng mô hình kinh doanh của doanh nghiệp.
Ngay cả khi doanh nghiệp đã tồn tại được một thời gian dài hay mới được thành lập, việc xây dựng kế hoạch kinh doanh là việc làm hết sức cần thiết. Trong bối cảnh môi trường kinh doanh liên tục thay đổi, các doanh nghiệp cần thường xuyên cập nhật kế hoạch và chiến lược của mình để có thể thích ứng được với những thách thức và xu hướng kinh doanh trong tương lai.
Tầm quan trọng của mô hình kinh doanh
Mô hình kinh doanh giúp doanh nghiệp xác định được tệp khách hàng mục tiêu cho mình, đồng thời cũng giúp doanh nghiệp xây dựng được các chiến lược marketing phù hợp, hỗ trợ việc dự báo doanh thu và chi phí đối với từng loại mô hình kinh doanh và nhóm khách hàng cụ thể.
Bên cạnh đó, các nhà đầu tư cần đánh giá mô hình kinh doanh của doanh nghiệp để có thể xác định rõ những lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp đó là gì. Đánh giá mô hình kinh doanh sẽ giúp nhà đầu tư có cái nhìn tổng thể về sản phẩm, chiến lược kinh doanh và triển vọng tương lai của doanh nghiệp. Ngoài ra, việc hiểu mô hình kinh doanh là yếu tố quan trọng giúp nhà đầu tư có cảm nhận tốt hơn về dữ liệu tài chính của doanh nghiệp đó.
Ví dụ về Mô hình kinh doanh
Giả sử, một công ty A hoạt động kinh doanh cho thuê và bán phần mềm, trò chơi điện tử. Như vậy, sản phẩm kinh doanh của công ty là phần mềm và trò chơi (video games). Trong năm qua, công ty đã dành 3 tỷ đồng chi tiêu để sản xuất ra trò chơi và các phần mềm (hàng tồn kho – inventories), thông qua đó có được doanh thu 5 tỷ đồng. Như vậy, lợi nhuận gộp của công ty là 2 tỷ đồng.
Thời gian sau đó, internet phát triển và trở nên bùng nổ, công ty lúc này buộc phải xem xét tới việc ứng dụng internet vào hoạt động kinh doanh của mình để thích ứng với thị trường. Thay vì triển khai toàn bộ hoạt động của mình (giao dịch với các người chơi, mua bán hay thuê phần mềm, trò chơi, triển khai lắp đặt hệ thống…) thông qua các cửa hàng vật lý, việc ứng dụng Internet giúp công ty này có thể triển khai các hoạt động kể trên bằng phương thức trực tuyến.
Như vậy, mô hình kinh doanh của công ty phải thay đổi. Việc ứng dụng Internet vào hoạt động kinh doanh đã giúp doanh nghiệp không còn phải tốn quá nhiều chi phí để lưu trữ hàng tồn kho và chi phí phân phối sản phẩm (trước đây phải triển khai trực tiếp thì bây giờ có thể thực hiện trực tuyến) và điều này đã làm giảm chi phí chung và gia tăng lợi nhuận.
Phân loại các mô hình kinh doanh
Trong khuôn khổ nội dung bài viết này, chúng ta sẽ cùng thảo luận về 4 loại mô hình kinh doanh phổ biến như sau:
Mô hình B2B (Business-To-Business Model)
Khi các giao dịch hoặc giao dịch diễn ra giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp thì loại mô hình kinh doanh này được gọi là mô hình kinh doanh B2B. Hiểu một cách đơn giản, đây là mô hình kinh doanh mà doanh nghiệp này cung cấp hàng hóa, dịch vụ nhằm đáp ứng nhu cầu sử dụng của doanh nghiệp khác.
Nó có khả năng dự đoán thị trường tốt và ổn định thị trường hơn. Vì doanh số bán hàng B2B được thực hiện với số lượng lớn nên mô hình này dẫn đến chi phí thấp hơn cho doanh nghiệp.
Tại Việt Nam hình thức B2B thể hiện rõ qua các sàn thương mại điện tử Lazada, Tiki, Adayroi, Shopee,.. Trong khi đó Amazon, Taobao, Alibaba, Ebay,…là những mô hình B2B nổi tiếng ở thị trường quốc tế. Trong mô hình này, doanh nghiệp có nhu cầu bán hàng hóa nào thì chỉ cần đăng ký rồi đăng tải thông tin sản phẩm lên sàn. Doanh nghiệp muốn mua cũng liên hệ qua sàn để thực hiện giao dịch.
Mô hình B2C (Business -To-Consumer Model)
B2C là mô hình kinh doanh mà trong đó các doanh nghiệp bán dịch vụ hoặc sản phẩm của họ trực tiếp cho người tiêu dùng – người dùng cuối cùng sản phẩm hoặc dịch vụ của doanh nghiệp.
Đây là loại mô hình kinh doanh được sử dụng phổ biến do luôn có nhu cầu đối với các sản phẩm, các mặt hàng thiết yếu. B2C chủ yếu được dùng để chỉ các nhà bán lẻ trực tuyến bán sản phẩm và dịch vụ cho người tiêu dùng thông qua việc sử dụng môi trường mạng Internet, do đó, giúp loại bỏ rủi ro biến động về nhu cầu và giúp duy trì tính nhất quán trong kinh doanh. Vì có liên hệ trực tiếp với khách hàng nên thông tin được chia sẻ với họ một cách trực tiếp và dễ dàng.
Khác với các mô hình kinh doanh khác như B2B khi có các chiến dịch tiếp thị hướng đến việc chứng minh giá trị của sản phẩm hoặc dịch vụ, các công ty hay doanh nghiệp áp dụng mô hình B2C phải đưa ra những hoạt động tiếp thị hướng đến cảm xúc của khách hàng và luôn phải xem hành vi tiêu dùng của khách hàng là động lực chính; phải nắm bắt được khách hàng muốn gì và thúc đẩy họ mua hàng thì khi đó mô hình B2C mới đạt được sự hiệu quả.
Mô hình kinh doanh theo hình thức đăng ký (Subscription Based Model)
Đây là mô hình kinh doanh rất phổ biến đối với các doanh nghiệp hoạt động dựa trên ứng dụng hoặc công ty phần mềm. Các doanh nghiệp này thường cung cấp sản phẩm của mình dưới dạng mua một lần, đổi lại họ sẽ có được doanh thu hàng tháng hoặc hàng năm.
Loại mô hình kinh doanh này cho phép các doanh nghiệp có được lợi nhuận thường xuyên bằng cách cho phép khách hàng thành 12 lần thanh toán bằng nhau thay vì yêu cầu họ thanh toán số tiền lớn trong một lần. Một trong những ví dụ hàng đầu cho loại mô hình kinh doanh này là Netflix – một dịch vụ phát trực tuyến dựa trên gói đăng ký, cho phép các thành viên của ứng dụng này xem các chương trình truyền hình và phim trên một thiết bị có kết nối Internet..
Mô hình theo yêu cầu (On-DEMAND Model)
Đây là dạng mô hình mới nhất được tạo ra từ nhu cầu bằng cách phản hồi ngay lập tức. Loại mô hình kinh doanh này được chuẩn bị theo cách mà tất cả các câu hỏi sẽ được trả lời chỉ bằng một cú nhấp chuột trong vài giây. Loại mô hình kinh doanh này tạo được sự thuận tiện và dễ dàng cho khách hàng vì ngay cả trước khi khách hàng đến thăm thành phố cụ thể, họ đã đặt khách sạn hoặc địa điểm.
Một trong những ví dụ là thực hiện chuyến đi của tôi cho phép khách hàng lên kế hoạch cho kỳ nghỉ và đặt chỗ trước.
Lợi thế của việc sở hữu mô hình kinh doanh tốt
Một mô hình kinh doanh tốt mang lại cho công ty lợi thế cạnh tranh trong ngành.
Một mô hình kinh doanh hiệu quả cũng mang lại cho công ty danh tiếng tốt trên thị trường, khuyến khích các nhà đầu tư tiếp tục đầu tư vào công ty.
Bên cạnh đó, mô hình kinh doanh hiệu quả sẽ góp phần gia tăng lợi nhuận kinh doanh, từ đó giúp làn tăng dự trữ tiền mặt và mở ra các cơ hội đầu tư mới cho doanh nghiệp trong tương lai.
Nhược điểm của mô hình kinh doanh:
Bên cạnh các ưu điểm, việc xây dựng các mô hình kinh doanh cũng có nhược điểm như sau:
Khi một mô hình kinh doanh mới ra đời, doanh nghiệp sẽ phải tuân thủ theo các mục tiêu chung để thực hiện được kế hoạch và điều này đồng nghĩa với việc sẽ không được triển khai các sáng kiến, ý tưởng mới. Bên cạnh đó, việc xây dựng một mô hình kinh doanh đòi hỏi phải tốn nhiều thời gian vì luôn có rất nhiều yếu tố và khía cạnh cần được xem xét, điều này sẽ khiến doanh nghiệp bị phân tán trong việc phân bổ nguồn lực, dễ dẫn đến lãng phí và không hiệu quả.
Ngoài ra, luôn tồn tại một khả năng đó là mô hình kinh doanh được xây dựng không thực hiện chính xác mục đích hoạt động mà doanh nghiệp hướng tới, hoặc đi theo một hướng hoàn toàn sai lầm.
Mặc dù vẫn tồn tại một số nhược điểm kể trên, một mô hình kinh doanh vẫn bắt buộc phải được chuẩn bị trước khi bắt đầu một dự án mới.
Tổng kết lại, mô hình kinh doanh là chiến lược mà một công ty xây dựng để điều hành hoạt động kinh doanh một cách có lãi. Nó bao gồm thông tin về sản phẩm của công ty, thị trường mục tiêu và cả về triển vọng trong tương lai.
Trước khi đầu tư vào bất kỳ công ty nào, việc xem xét các mô hình kinh doanh giúp nhà đầu tư có cái nhìn trung thực và hợp lý (true and fair view) về lịch sử phát triển và triển vọng tương lai của công ty. Bên cạnh đó, việc hiểu được các mô hình kinh doanh cũng giúp nhà đầu tư có cảm nhận tốt hơn về dữ liệu tài chính của doanh nghiệp.
Happy Trading!
