Cổ phiếu ESOP là gì?
Cổ phiếu ESOP (Employee Stock Ownership Plan) là một loại cổ phiếu được công ty phát hành nhằm mục đích khen thưởng cho cán bộ công nhân viên, như một cách để tri ân những đóng góp của họ.
Tùy vào chính sách của doanh nghiệp, ban quản lý, các nhân viên lâu năm có thành tích tốt và có đóng góp tích cực cho doanh nghiệp sẽ được công ty thưởng trực tiếp, hoặc được quyền mua với giá ưu đãi, thường thấp hơn rất nhiều so với thị giá trên sàn, tuy nhiên có thể đi kèm với một khoảng thời gian hạn chế chuyển nhượng.
Ví dụ dưới đây là trường hợp Thế giới di động (MWG) phát hành cổ phiếu ESOP cho nhân viên năm 2021.
Tại sao doanh nghiệp lại phát hành cổ phiếu ESOP?
Như đã nói, cổ phiếu ESOP là một cách công ty thưởng cho người lao động có nhiều cống hiến. Nếu như chính sách thưởng bằng tiền mặt truyền thống sẽ làm tăng chi phí, giảm lợi nhuận và giảm dòng tiền cho doanh nghiệp, thì việc phát hành cổ phiếu ESOP để thưởng cho nhân viên lại không làm ảnh hưởng gì đến dòng tiền của doanh nghiệp. Điều này có thể giúp doanh nghiệp cải thiện lợi nhuận cũng như dòng tiền để có thể đầu tư mở rộng kinh doanh. Hơn nữa, hình thức phát hành ESOP cho phép nhân viên mua cổ phiếu với giá ưu đãi cũng là cách giúp công ty huy động thêm nguồn vốn cho hoạt động kinh doanh.
Dưới góc độ là một nhân viên, việc được thưởng bằng cổ phiếu ESOP hoặc mua cổ phiếu với giá ưu đãi thấp hơn nhiều so với giá thị trường vô hình chung giúp người lao động có lãi ngay lập tức khi sở hữu cổ phiếu (vì vậy cổ phiếu ESOP mới bị hạn chế chuyển nhượng, tránh người lao động bán ngay).
Bên cạnh đó, cổ phiếu ESOP có ưu điểm hơn so với hình thức thưởng bằng tiền mặt đó là người lao động có thể tránh được thuế. Trong tương lai, khi người lao động bán cổ phiếu để thu về tiền mặt, họ chỉ phải chịu thuế 0.1% giá trị giao dịch, trong khi việc nhận thưởng bằng tiền mặt có thể bị đánh thuế thu nhập 5-30%.
Mặt trái của cổ phiếu ESOP
Việc nhiều doanh nghiệp áp dụng chính sách ESOP cổ phiếu giúp người lao động được hưởng lợi, nhưng lại có thể khiến các cổ đông chịu rủi ro.
Đầu tiên là việc tỷ lệ sở hữu bị pha loãng. Việc phát hành thêm cổ phiếu ESOP cho nhân viên sẽ khiến tỷ lệ sở hữu của các cổ đông hiện hữu giảm xuống, giảm sức mạnh biểu quyết của các cổ đông, đặc biệt là các cổ đông nhỏ. Hơn nữa, giá cổ phiếu trong ngắn và trung hạn có thể sụt giảm, bởi việc tăng số lượng cổ phiếu sẽ làm giảm EPS của doanh nghiệp, giảm mức định giá của cổ phiếu.
Ngoài ra, yếu tố quản trị cũng chính là điều không được nhiều nhà đầu tư hứng thú. “Cán bộ, nhân viên” của doanh nghiệp hoàn toàn có thể bao gồm những thành viên trong bộ máy điều hành, như CEO, giám đốc, quản lý. Những thành viên này có thể nắm giữ một lượng lớn cổ phần của doanh nghiệp, và công ty được phép phát hành cổ phiếu ESOP để thưởng cho họ. Điều này tạo ra sự mâu thuẫn không hề nhẹ giữa các cổ đông, khi những người lãnh đạo được thưởng hoặc mua cổ phiếu ESOP với giá thấp hơn nhiều so với giá thị trường, giúp họ có thể tăng quyền sở hữu một cách dễ dàng.
Điều kiện để phát hành cổ phiếu ESOP
Không phải doanh nghiệp nào cũng có thể phát hành cổ phiếu ESOP. Bộ Tài chính quy định về điều kiện để phát hành ESOP của các doanh nghiệp như dưới đây:
- Chương trình lựa chọn và kế hoạch phát hành cổ phiếu ESOP phải được Đại hội đồng cổ đông thông qua.
- Tổng số cổ phiếu phát hành theo chương trình trong mỗi 12 tháng không được vượt quá 5% số cổ phần đang lưu hành của công ty.
- Hội đồng quản trị phải công bố rõ các tiêu chuẩn và danh sách người lao động được tham gia chương trình, nguyên tắc xác định giá bán, nguyên tắc xác định số cổ phiếu được phân phối cho từng đối tượng và thời gian thực hiện.
Happy trading !